De basilisco Varsoviensi testimonium H. Ch. Erndtel (1676-1734)

Mox dabo lectoribus meam coniecturam phaenomeni basilisci AD 1587 Varsoviae visi. Primum tamen quid de hac re alii - ecce testimonium Iohannis (Hans) Christiani Erndtel, medici Augusti II, regis Poloniae & Saxoniae, qui homo rationalista nugis minime favebat:

Nescio (...) quo fato Warsavia nostra quondam hanc subiit infelicitatem, ut, ac si Basiliscus anno Christi 1587. in hac urbe detectus fuerit, relationes hinc inde sparsae essent. Quis primus fuerit hujus commenti autor, dicere non possum, ex relatione aliorum autem, dum in Polonia per breve tempus versaretur Joh. Pincier, Doctor & Professor Marburgensis<Johannes Pincier (1556–1624), rector Universitatis Marburgensis>, aut a solo D. Mosano Episcopo quodam, hanc audivit fabulam, posteaque aenigmatis suis inseruit Lib. III, Specim. 23. Ex his Dan. Sennertus, alias insignis & eruditus vir, quod dolendum pro complenda sua Scientia Naturali, ne Basiliscus Serpentum omnium Rex & Dominus putatitius, deficeret, idem fabulosum commentum repetiit Lib. VII, cap. 10, ex quo postea Gockelius & alii, unus ex altero, de monstrosa novitate valde gaudentes, exscripserunt historiolam, donec tandem etiam Historicus quidam Nicolaus Chvalkovius (qui quam infelix alias fuerit in relationibus suis Jus Publicum Poloniae spectantibus, “Anonymus in Exercitatione” singulari, huic operi accomodata & 1685 publicata, demonstravit) fabulam cum omnibus circumstantiis a Pincierio in medium primo allatis, additis aliis mendaciis, quibus Warsavienses credulum mulctarunt, in “Singularibus Poloniae” recensuit. Taedet hic chartam onerare mendacio aperto, & historiam Basilisci Warsavienis in extenso apponere, sufficiat monuisse, quod in Archivis tum Regio, quod in Arce conservatur, tum civitatis, quod in urbis curia prostat, ne χρή quidem de Basilisco Warsaviae quondam reperto & viso inveniatur; siquidem pro rei veritate detegenda, non saltem ipsum Regni Cancellariae Archivarium, sed etiam Senatoriae dignitate conspicuum quendam Medicum Warsaviae solicitavi, ut Annales evolverent, qui etiam in scripto sua mihi lartiti suerunt testimonia, quod ex Annalibus nihil de Basilisco Warsaviensi probari possit. Pertinet igitur ad nugas & aniles fabulas haec D. Pincier relatio: nunquam enim per totum terrarum orbem monstrum eiusmodi alatum cum galli Indici capite & paleari, cruribus oblongis, cauda serpentina incurvata & sursum reflexa, visum fuit aut recensitum ab Historiae Naturalis scriptoribus non suspectis. [Ch. H. Erndtel, “Warsavia physice illustrata”, s. 62]