Homo homini non vero lupus

Paroemias Latinas investigando in duas incidi, quarum significationem originalem inopinater aliam inveni quam hodierna.

Inspiciamus hanc locutionem:

Cave ab homine unius libri.

Nam semper putabam eam commonere contra "fundamentalistas", id est homines unam tantum doctrinam honorantes, aliasque a priori spernentes. Repperi autem primum nobis notum huius proverbii usum esse apud... Thomam Aquinam, hominem ergo maxime christianum, qui, exspectares, Bibliae Sacrae locum speciale inter alios libros ex definitione attribueret (putant quoque sanctum Augustinum simili sensu, licet aliis verbis, sententiam protulisse, sed ubi... non iniveni). Nam sunt christiani, una cum iudaeis musulmanisque "homines libri" (Arabice Ahl al- Kitâb), quamvis unicuique horum alius sit HIC liber, etiam si meminimus christianos in aestimatione quoque habere Vetus Testamentum. Minime exspectarem ergo neque Doctorem Angelicum nec Episcopum Hipponensem tam acriter contra doctinam unius libri reclamare!

Suspicio haec iustissimam fuisse se praebuit. Nam primum id proverbium significabat – ut hic et illic per interrete lego - theologos christianos timuisse tantum homines bene unius doctrinae vel artis educatos (ergo unius rei peritos), minime autem "helluones librorum", qui de omnibus rebus discputare possent, de ulla tamen cum vera sapientia.

Mihi tamen, ut aperte dicam, magis helluones librorum (etiam cum paululum insaniant), quam rigidi doctores unius rei periti placent. Sed de gustibus...

Alteram paroemiarum, quae significationem temporis lapsu mutaverint, esse bene omnibus notum Plautianum:

Homo homini lupus.

Nam, "Asinariam" intuens inveni huius locutionis *contextum*, id est plenum in sententia originali usum:

Lupus est homo homini, non homo, quom qualis sit non novit.

Qua dictione sine dubio non lupinam (id est praedatoriam, avaram, fortasse, ut aliam bestiam adducam, accipitrinam) naturam hominis castigat auctor, sed illustrat ea "metum rei ignotae" (quod nescimus, timemus). Postquam scilicet homo ille magis nobis notus factus erit, non lupus, sed homo videbitur.

Iuvat ergo fontes proverbiorum investigare, ut discamus nos iis... non sensu prisco uti.